همشهری آنلاین- گروه فرهنگی: علمای مبارز و آزادیخواه در طول تاریخ همواره برای روشنگری افکار عمومی از انواع ابزارهای فرهنگی و از جمله رسانه‌های مختلف بهره برده و نقش موثری در آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی در میان توده‌های اجتماعی داشته‌اند. یکی از این افراد، عالم مبارز، شیخ محمد خیابانی است که با تأسیس روزنامه تجدد در اواسط دهه سی، نقش تعیینکنندهای در روشنگری افکار عمومی در آن دوران داشت. روزنامه تجدد در شهر تبریز و به مدیریت شیخ محمد خیابانی تأسیس و اولین شماره آن در جمادی‌آلاخر سال ۱۳۲۵ هـ.ق منتشر شده است. شیخ محمد خیابانی از نعمت آزادی استفاده کرد و دوستان آزادیخواه و مبارزش را که اغلب «دموکرات» نامیده می شدند، گرد آورد و کمیته ای تشکیل داد. سپس همه نمایندگان دموکرات و آزادیخواه را سراسر آذربایجان به تبریز دعوت کرد و کنفرانسی برگزار کردند. در این کنفرانس استانی، چهار صد و هشتاد نفر شرکت داشتند. تشکیلات فرقه دموکرات، که پنج سال پیش تعطیل شده بود، دوباره تاسیس شد. در همان کنفرانس، انتشار روزنامه «تجدد»، ارگان تشکیلات دموکرات، مورد تصویب قرار گرفت و خیابانی مدیر مسئول و صاحب امتیاز روزنامه شد.
نخستین شماره تجدد در بیستم فروردین ماه ۱۲۹۶ (۸ رجب ۱۳۳۵) انتشار یافت. شیخ در اولین شماره تجدد، مقاله ای تحت عنوان «نور حقیقت خواهد تابید» نوشت و لزوم اجرای قوانین مشروطیت و احیای آن را بیان کرد. در همان سال خیابانی به رهبری فرقه دموکرات آذربایجان برگزیده شد و فرقه دموکرات را توسعه داد و اصلاحات اساسی در آن ایجاد کرد و همگام با انتشار روزنامه تجدد و سرپرستی آن و درج مقالات، دست به کارهای سازنده دیگری در جهت پیشبرد اهداف و تامین آسایش مردم و تعیین والی برای آذربایجان زد تا مردم را برای حرکت عظیم و همگانی آماده سازد. روزنامه تجدد نزدیک به پنج سال تحت نظر شیخ محمد خیابانی به معارف مملکت خدمت کرد. در تجدد چندین نویسنده زن هم فعال بودند. برای اولین بار واژه فمینیسم در ادبیات فارسی (در سال ۱۲۹۹ خورشیدی) در این روزنامه استفاده شد.
محمد خیابانی (۱۲۹۷-۱۳۳۸ق)، معروف به شیخ محمد خیابانی، از علمای مبارز دوران مشروطیت در آذربایجان بود که در تبریز قیام کرد و سرانجام به شهادت رسید. او از شاگردان سید ابوالحسن انگجی و میرزا عبدالعلی بود. وی علاوه بر اقامه نماز جماعت، موعظه و تبلیغ احکام الهی، ارشاد مردم، تدریس در حوزه علمیه و فعالیت‌های فرهنگی، در مسائل سیاسی و اجتماعی ورود پیدا کرد و از جمله فعالیت‌هایش تاسیس و رهبری انجمن ایالتی آذربایجان، نماینده مجلس شورای ملی در دوره دوم، رهبری فرقه دموکرات آذربایجان، انتشار روزنامه تجدد و سرپرستی آن، نماینده مجلس در دوره دوم، تشکیل مجلس محلی تبریز بود. بیشترین شهرت وی قیام علیه وثوق الدوله بود که با شهادت ایشان قیام به پایان رسید.
نظر شما